میراث آریا: ایرانیان از گذشته تاکنون نگاه ویژه‌ای به آگاه‌شماری و شمارش ایام داشته و یکی از تمدن‌های سرآمد در این علم بشمار می‌آیند.

 

اقوام کُرد در دوران ایران باستان به ویژه در حکومت اشکانیان و ساسانیان در نزدیکی پایتخت‌ها قرار داشتند؛ به این علت ارتباط بیشتری با مرکز حکومت که محل دانشمندان زمان بوده صورت گرفته و بسیاری از واژگان تقویمی منسوخ شده امروز بین مردمان کُرد رواج دارد.

استان ایلام همانند سایر مناطق ایران، بهار و آغاز آن دارای اهمیت و جایگاه خاصی همچنین آداب و رسوم ویژه‌ای دارد که عمدتا به علت شرایط جغرافیایی و نحوه زندگی مردم تفاوت‌هایی داشته است.

برای شناساندن واژگان تقویمی کُردی به سراغ صاحب نظران که در این زمینه تحقیقات فراوانی انجام داده تا بتوان آنها را به نسل‌های آینده منعکس کنند خواهیم رفت.

بهار کردی ایلامی‌ها

سجاد نظری کارشناس میراث فرهنگی درباره گاهشماری در میان اقوام کُرد می‌گوید که در زمان ساسانیان ایام سال به چهار قسمت «وهار، هامین، پاییز و زمسان» تقسیم شده که در برخی از منابع فصلی بنام سردار اشاره شده که احتمالا شکل دیگری از فصل پاییز باشد.

وی افزود: در دوره کنونی، در میان برخی نقاط کُردنشین کرمانشاه، کردستان و ایلام وهار به همان شکل گفته همچنین هامین به هاوین تلفظ می‌کنند و جابجایی در فصل‌های سال به ترتیب بهار (وهار) تابستان (تاوسان) پاییز و زمستان (زیه سان) اتفاق خواهد افتاد.

 استان ایلام نیز به دلیل نزدیکی به پایتخت اشکانیان و ساسانیان یعنی تیسفون دارای اهمیت و اعتبار ویژه‌ای بوده که به دلیل وجود آثار ابنیه‌های تاریخی فراوان به جا مانده از آن دوره است.

کارشناس میراث فرهنگی در ادامه توضیح داد: حکومت‌ها کانون توجهات را از غرب ایران به فلات مرکزی تغییر داده و باعث شده استان ایلام کنونی اهمیت و جایگاه خود را از دست داده و زندگی عشایری و کوچ روی جای زندگی یکجانشینی را گرفت.

اول و آخر بهار کردی چه تاریخی است؟

وی اظهار داشت: برخی آغاز بهار را اول بهمن و عده‌ای پنجم و گروهی دیگر دهم بهمن ماه می‌دانند اما عقیده اصلی این است که بهار دوم بهمن آغاز می‌شود و پایان فصل بهار یا به عبارت دیگر فصل پاییز پنجم اردیبهشت است به همین خاطر کُردها پنج روز پنجه را جز سال و عمر حساب نکرده و فصل بهار عملا ۹۵ روز است.

این کارشناس میراث فرهنگی افزود: در کردستان و کرمانشاه ۳ ماه فصل بهار معادل فروردین اردیبهشت و خرداد بوده اما در استان ایلام سه ماه بهار عبارت از بهمن، اسفند و فروردین.

معنای اسم ماه‌های کردی چیست؟

نظری درباره ماه‌های بهار کُردی ادامه داد: گیبا باریک: گیبا باریک به معنی ماهی که گیاهان تازه جوانه زده و برگ‌های آن هنوز باریک بوده به این ماه (تیکی وهار ) یعنی آغاز فصل بهار می‌گویند.

گیاچیمان: این ماه که از دوم اسفند شروع شده به معنای رشد و نمو گیاهان بوده (مانگی نامیگی وهار) به معنای ماه وسط بهار یکی دیگر از اسامی آن است.

نوروز مانگ: این ماه که مصادف با ماه فروردین و عید نوروز بوده (نوروز مانگ) به معنای ماه نوروز گفته شده همچنین در کردستان به آن جرنانه (جشن ها) می‌گویند.

گفتنی است در برخی از مناطق و دوران‌ها با تغییر و جابجایی وهار، پاییز، سردوا، زمسان شکل گرفته که فصل سردوا احتمالا همان فصل سردار که در منابع دوره ساسانیان ذکر شده، باشد.

رسم و رسوم مردم کرد در بهار کردی

مالک شعاعی نویسنده و استاد دانشگاه درباره آئین‌های فصل بهار می‌گوید: پختن نان: مردم طبق رسوم در روز اول بهار یک نان بنام (پیگ) درست می‌کنند و هنگام خمیر کردن یک مهره آبی که به آن (میه ریگی کو ) گفته شده در آن پنهان و بعد از پختن و توزیع نان صاحب آن مهره در سال سبب خیر، برکت و روزی فراوان می‌شود.

وی افزود: از دیگر آئین‌های شب اول بهار تهیه غذایی به نام شیر برنج بوده در این روز همگی این غذا را می‌خورند و در پایان چوپانان با صدای بلند به صورت نمادین فریاد می‌زدند؛ «دی نی مان ده می لی شیر بردن-یعنی آن پری که شیر گوسفندان را کم و خراب می کند مدیون ماست.»

شیلی میلی: در شب اول بهار عده‌ای از جوانان به صورت دسته جمعی به درب منازل مردم رفته و پس از دق الباب ابیات زیر را می‌سرایند؛ «شیلی میلی خالی ده قولی دس کی وانو وه خیر بی پی لی " یعنی سلام علیکم، دست پیرزنی که خال سعادت برپا دارد، سخاوتمند و سعادتمند باد» که صاحب خانه بلافاصله با شنیدن این اشعار که به صورت دست جمعی و موزون گفته شده مقداری پول، قند، خرما، شیرینی یا تنقلات و... برای آنان می‌برد. 

 از دیگر مراسمات بهاری چهارشنبه سوری، پنجشنبه آخر سال، سفره هفت سینی، آش کی وانوی اول وهار، شله و شیخالی، خرگه و آو مه ور، شوی گاحیول، چیل برا (چهل برادر) و... است که هر کدام از آنان یادآور تمدنی کهن و غنی از اخلاق و زیبایی است.

گزارش از: بهاره غریبی

انتهای پیام/

انتهای پیام/